Вакцинация-жұқпалы аурулардың алдын алудың тиімді шарасы

 

Желтоқсан 15, 2020

 

Адамзат XXI ғасырды иммундық алдын алудың одан әрі қарқындауы аясында қарсы алады. ДДҰ-ның кеңейтілген иммундау бағдарламасына (РПИ) енгізілген жұқпалы аурулармен күрес қазірдің өзінде белгілі бір жетістіктерге әкелді. Қазіргі уақытта әлемдегі балалардың 80% - дан астамы (130 млн.астам бала) профилактикалық екпелермен қамтылған.

ДДҰ бағалауы бойынша, вакцинация жыл сайын шамамен 2,5 миллион өлімнің алдын алуға мүмкіндік береді, бірақ 4 миллионнан астам бала алдын алуға болатын аурулардан қайтыс болады.

Иммундау Денсаулық сақтау мамандарының, жеке адамдардың, қоғамдастықтар мен үкіметтердің жауапкершілігі сияқты адам құқықтарының негізгі құрамдас бөлігі болып танылады. Осыған байланысты баланың денсаулығына құқығы туралы Вена (1993 ж.) және Оттава (1998 ж.) декларацияларын атап өткен орынды, онда "баланы вакцинациядан негізсіз алып тастайтын дәрігердің әрекеті, олардың шұғыл медициналық көмек көрсетпеуіне теңестірілуі мүмкін" деп көрсетілген.

Әлеуметтік және медициналық іс-шаралардың жүзеге асырылуы бірінші кезекте олардың қоғамдық денсаулыққа және әрбір жеке алынған ел халқының демографиялық өзгерістеріне пайдалы әсері бойынша бағаланады.

Осы тұрғыдан алғанда, жалпы, әсіресе балалар өлімін азайту әлі де басты міндет болып қала береді. Денсаулық сақтауды тұтастай алғанда дұрыс бағытта дамытуды және атап айтқанда, әсіресе әрбір ел үшін иммунопрофилактиканы қамтамасыз ету елеулі сынақ болып табылады. Бұл мемлекеттің экономикалық мүмкіндіктеріне тікелей байланысты. Экономикасы тұрақты елдегі халыққа иммундық алдын алу көмегін көрсету, пәрменді және тиімді болуы тиіс.

Бірқатар жұқпалы аурулардың қаупінен қорғалған вакцинацияланған балалар қалыпты физикалық дамуға және өз әлеуетін толық іске асыруға мүмкіндік алды. Бұл артықшылықтар жасөспірімдерді де, ересектерді де вакцинациялау арқылы күшейтіледі. Айтылған мәліметтердің дұрыстығына көз жеткізу үшін статистикалық мәліметтерге жүгіну жеткілікті. Өткен ХХ ғасырда дамыған елдерде халықтың орташа өмір сүру ұзақтығы 30 жылға өсті, оның ішінде 25 жыл иммунопрофилактикаға байланысты.

Полиомиелитті әлемдік ауқымда жою іс жүзінде аяқталуға жақын (ол тек 4 елде тіркелген: Ауғанстан, Пәкістан, Үндістан және Нигерия). Жыл сайын қызылша ауруының саны азайып келеді.

Әлемде және Қазақстанда қатерлі ісіктермен халықтың жоғары сырқаттанушылығы мен өлім-жітімінің жалғасуына байланысты (ДДҰ-ның 2020 жылға дейінгі болжамдары бойынша көрсетілген көрсеткіштер 1,5-2 есеге ұлғаяды), ҚР-да посткеңестік кеңістікте алғаш рет 2012-2016 жылдарға арналған Онкологиялық көмекті дамыту бағдарламасы қабылданды (ҚР Үкіметінің 29.03.2012 ж. № 366 қаулысымен бекітілген). Бағдарлама шеңберінде 2013 жылдан бастап жасөспірім қыздарды жатыр мойны обырын тудыратын папилломавирустық инфекцияға қарсы вакцинациялауды кезең-кезеңімен енгізу көзделген (қаржыландыру көлемі 10,4 млрд. теңге).

Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымының иммундаудың жаһандық бағдарламасын іске асыру тәжірибесі инфекциялық аурулардың вакцинопрофилактикасының эпидемиологиялық және экономикалық тиімділігін дәлелдеді. Шешектің Ғаламдық жойылуы және полиомиелитті жоюдың аймақтық бағдарламаларының жетістіктері 1998 жылы Еуропалық Денсаулық сақтау саласына қызылшаны жоюды мақсат етті. Осы мақсатты іске асырудың алғышарттары тиімді вакцинаның және тиімді эпидемиологиялық қадағалау жүйесінің болуы болды.

Қазақстан Республикасында қызылшаға жоспарлы вакциналық профилактика басталғаннан бері (1967 жылдан бастап) өткен уақыт ішінде сырқаттану 150 еседен астам, қызамықпен (2005 жылдан бастап) 1600 есеге дейін төмендеді.

Қазақстанда В вирустық гепатитіне қарсы вакциналық профилактика бағдарламасын енгізу 1998 жылдан бастап сырқаттанушылық деңгейінің күрт төмендеуіне ықпал етті. Бұл өлім-жітім көрсеткіштеріне де, аурудың созылмалы түрлерінің қалыптасу жиілігіне де айтарлықтай оң әсер етуге мүмкіндік берді. Қазақстан Республикасында декреттелген жастағы жасөспірімдер мен ересек тұрғындарды белсенді вакцинациялау (16, 26, 36, 46, 56 жыл) дифтерияға қарсы дифтерия қоздырғыштарының токсигенді штаммдарының ғана емес, сонымен қатар токсигенді емес штаммдардың циркуляция белсенділігінің тұрақты төмендеуіне ықпал етті, соның салдарынан 2008 жылдан бастап дифтерия жағдайлары тіркелмейді.

Халыққа профилактикалық егулер жүргізу үшін ДДҰ ұсынған, Қазақстан Республикасында тіркелген және қолдануға рұқсат етілген медициналық иммунобиологиялық препараттар (МИБП) - вакциналар, анатоксиндер, иммуноглобулиндер пайдаланылады. МИБП, бір рет қолданылатын шприцтер мен қауіпсіз кәдеге жарату контейнерлерін (КБҚ) орталықтандырылған сатып алу қамтамасыз етіледі.

Қазақстанда жоспарлы және эпидкөрсеткіштер бойынша халықты вакцинациялау профилактикалық іс-шараларға жатады және тегін медициналық көмектің кепілдік берілген көлеміне кіреді ("денсаулық және денсаулық сақтау жүйесі туралы" ҚР Кодексі) және профилактикалық егулердің ұлттық күнтізбесіне және құтырмаға, іш сүзегіне, кене энцефалитіне, обаға қарсы жоспар мен эпидемиологиялық көрсеткіштер бойынша егу күнтізбесі бойынша бірқатар вакциналарға енгізілген барлық МИБП республикалық бюджет қаражаты есебінен орталықтандырылып сатып алынады, ал АВГ, тұмау, Сібір, туляремия жергілікті бюджет есебінен сатып алынады.

Иммундау-бұл медициналық араласудың ең тиімді және экономикалық тиімді шараларының бірі. Оны шығыстар ретінде ғана емес, халықтың денсаулығын сақтау мен нығайтуды қамтамасыз ететін денсаулық сақтау жүйесіне инвестиция ретінде де қарау керек.

Мейрамгүл Габасова-ҚДИАҒО дәрігер-эпидемиологы

Ғалия Сайрамбекова- ҚДИАҒО бөлімі меңгерушісі.

барлық жаңалықтар »